Dyktando 2022

Człowiek orkiestra

Józef Wybicki, autor „Pieśni Legionów Polskich we Włoszech”, był człowiekiem wszechstronnym: politykiem, pisarzem, publicystą, autorem librett operowych i komedii, takich jak „Kulig” czy „Szlachcic mieszczaninem”.  W historii zapisał się jako konfederata barski, członek Komisji Edukacji Narodowej, uczestnik insurekcji kościuszkowskiej,  współtwórca Legionów Polskich we Włoszech i twórca hymnu Rzeczypospolitej Polskiej.

Ujrzał świat na Pomorzu Gdańskim, wcześnie zaś zostawszy półsierotą, wychował się na probostwie u stryja. Już w kolegium doświadczył furii, hardości i tępoty będących u władzy. Ze względu na swą pracowitość zza okien pracowni słyszał gnuśne szyderstwa zazdrośników: „Cyceronie, żyj z nami!” (//„Cyceronie! Żyj z nami!”)

Przyszły autor „Mazurka Dąbrowskiego” przybył do Akademii Wileńskiej, by w czysto praktyczny sposób zbadać zaniedbania zarządu. Jako członek Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych dał się poznać jako człowiek nieugięty, który wie, że służba nie drużba. Do zebranej społeczności akademickiej tak przemawiał:

- Nie bądźcie do starożytności przywiązani ślepo! Widzę nie najlepszy stan edukacji, nie najwyższe wyniki, niewłaściwe wyposażenie, nieuporządkowane finanse – to wszystko doprowadzi do fiaska reform Komisji Edukacji Narodowej. Cóżeście zaufali łże-przewodnikom i ich quasi-naukom? Strzeżcie się językowych szalbierzy i ich na zawsze skostniałych metod! Doprawdy, jedynie arcysławne obserwatorium astronomiczne jest przyczółkiem nadziei na zmartwychwstanie z ruin Akademii Wileńskiej.

Jasno widzący skutki swego postępowania brunatnozielony na twarzy biskup Ignacy wycharczał:

- O święci pańscy! Zaprawdę moje trzyipółletnie urzędowanie jest niedocenione. Gdyby mi to jakiś nie Polak, lecz Francuz powiedział, to bym roztrwonione pieniądze zwrócił, ale ów hardy Pomorzanin ma sczeznąć stąd niechybnie, nie będzie bowiem tu rządzić i żądać.    

Poniewczasie były te żale. Niezrażony Wybicki pokrótce przedstawił sprawę zaniedbanych nauk królowi. Przy zgrzytliwym rzężeniu przeciwników niezadługo zmieniono rektora Akademii Wileńskiej.

Sześćdziesięcioletni (//60-letni) Wybicki otrzymał od Napoleona złoty krzyż Orderu Legii Honorowej, następnie stworzył w Księstwie Warszawskim nowe struktury administracyjne, przez co z kolei stał się persona non grata dla nowych władz rosyjskich i pruskich. Cudem uniknąwszy represji, zmarł w swojej posiadłości równo 200 (dwieście) lat temu.

Autorka dyktanda: dr Kinga Geben (Uniwersytet Wileński)